1. Kinh nghiệm tiết kiệm năng lượng của Nhật Bản

Nhật Bản được biết đến không những là một cường quốc kinh tế mà còn là một quốc gia hàng đầu thế giới về tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu quả.

Ngay sau cuộc khủng khoảng năng lượng thế giới lần II vào năm 1979, Nhật Bản đã thông qua Luật sử dụng năng lượng hợp lý, theo đó, tất cả các ngành công nghiệp ở Nhật Bản phải giảm ít nhất 1% mức tiêu thụ năng lượng hàng năm. Nếu cộng dồn lại trong hơn 3 thập kỷ qua kể từ khi luật được ban hành thì năng lượng tiết kiệm được là con số khổng lồ. Ngày nay, tiết kiệm năng lượng đã trở thành một phương châm trong cách sống cũng như làm việc của người Nhật. Sau đây là một số kinh nghiệm của Nhật Bản nhằm tiết kiệm năng lượng đáng để chúng ta phải học tập.

Trút bỏ bớt quần áo để hạ nhiệt: Chiến dịch "Cool Biz" (Công sở mát mẻ) do Thủ tướng Koizumi phát động vào mùa hè năm 2005, theo đó, khuyến khích các nhân viên ăn mặc những bộ quần áo đơn giản, mát mẻ và giảm sử dụng điều hoà trong những tháng mùa hè. Thủ tướng Koizumi đã cam kết sẽ không đeo cà vạt trong suốt chiến dịch, ngoại trừ những cuộc họp cấp cao. "Tôi cảm thấy mình trông đẹp hơn khi không mang cà vạt" - ông tiết lộ. Trong chiến dịch Cool Biz lần thứ nhất, Nhật Bản đã cắt giảm được 460 ngàn tấn khí thải carbon dioxide, tương đương lượng khí thải của 1 triệu hộ gia đình thải ra trong mỗi tháng. Chiến dịch này bắt đầu từ ngày 01/6 hằng năm và được duy trì liên tục, đặc biệt năm nay, chiến dịch này được thực hiện từ ngày 01/5, sớm hơn 1 tháng so với các năm trước.



Cắt tóc ngắn để tiết kiệm năng lượng: Công ty xây dựng Maeda Corp của Nhật Bản tham gia chiến dịch quốc gia tiết kiệm điện năng bằng cách quy định một kiểu tóc cho tất cả nhân viên. Những người đàn ông sẽ cắt kiểu ngắn đằng sau và hai bên tai, phía trước trán tóc dài hơn một chút. Kiểu tóc ngang vai “dễ thương”, phần mái lệch sang một bên sẽ dành cho phái nữ. Theo công ty Meeda Corp: “Chúng tôi khuyến khích nhân viên cắt cùng kiểu tóc nhằm thể hiện hành động thân thiện với môi trường… nếu mọi người có mái tóc ngắn, họ sử dụng ít nước hơn và dùng máy sấy nhanh hơn”.

Kêu gọi người dân tắm nhanh để tiết kiệm năng lượng: Chính phủ Nhật đã kêu gọi người dân tắm nhanh để tiết kiệm năng lượng. Thông báo của Chính phủ Nhật có đoạn: "Các gia đình không chỉ nên rút bớt thời gian tắm táp mà còn rút bớt thời gian chờ đợi giữa mỗi lượt tắm trong gia đình".



Trồng cây xanh: Nhiều nhà hàng, văn phòng ở Nhật đã trồng các loại dây leo ở cửa sổ để tạo bóng râm và làm mát không phí bên trong. Hãng điện tử Hitachi (nơi có số nhân viên nhiều thứ hai tại Nhật) và Kyocera cho trồng các giàn khổ qua bao phủ quanh các nhà máy và còn phát hạt giống để nhân viên trồng ở nhà.



Người Nhật đã nghiên cứu và cho thấy, nếu 50% không gian trên sân thượng các tòa nhà của thành phố Tokyo được phủ đầy cây xanh thì nhiệt độ ở Tokyo có thể được hạ xuống khoảng từ 0,11 độ C đến 0,84 độ C. Điều này sẽ giúp Tokyo tiết kiệm được khoảng 100 triệu Yên mỗi ngày trong tổng hóa đơn điện của thành phố.

Thang máy tại nhiều tòa nhà chỉ phục vụ cho việc đi lại từ 3 tầng trở lên: Tại nhiều tòa nhà cao ở Nhật Bản, thang máy chỉ phục vụ cho việc đi từ tầng 3 trở lên.

Điều chỉnh nhiệt độ điều hòa không khí 28 độ C: Vào các công sở ở Tokyo, chúng ta không có cảm giác “bỗng nhiên nổi da gà” vì chênh lệch nhiệt độ giữa bên ngoài và bên trong. Chỉ những ngày nhiệt độ cao hơn 28 độ C, các công sở ở Nhật mới cho phép bật điều hòa và mặc định ở mức 28 độ C, không được điều chỉnh thấp hơn.

Phối hợp tốt giữa các nguồn điện để đạt được hiệu suất tối đa: Nhật Bản cũng có sự chênh lệch lớn về nhu cầu điện năng giữa giờ cao điểm và thấp điểm. Giải pháp điều chỉnh chiến lược của Nhật là sử dụng thủy điện tích năng: Nước được bơm lên cao vào ban đêm bằng điện dư thừa vào giờ thấp điểm và cho chảy xuống phát ra điện vào giờ cao điểm. Việc sử dụng thủy điện tích năng giúp cho các nhà máy điện nguyên tử và nhiệt điện có thể vận hành liên tục mà không phải tắt máy vào giờ thấp điểm, do đó mà nâng cao hiệu suất của nhà máy.



Sử dụng các thiết bị điện thông minh, tiết kiệm năng lượng: Có đến 3/4 người dân Nhật xem chuyện tiết kiệm nhiên liệu là trách nhiệm cá nhân và họ sẵn sàng bỏ ra nhiều tiền hơn để mua các loại máy móc, vật dụng "sạch". Nắm bắt được điều này, các nhà sản xuất đua nhau sản xuất các máy móc tiết kiệm điện, dù nó đắt hơn nhiều so với loại bình thường. Các loại "máy thông minh" có mặt ở khắp nơi, tự động ngắt điện khi không có người sử dụng, từ máy bán vé tự động ở ga điện ngầm đến các cầu thang cuốn. Tính trung bình, mức tiêu thụ điện của người dân Nhật chỉ bằng 1/2 so với dân Mỹ.

Ngoài ra, Nhật Bản có kế hoạch phát triển ngành công nghiệp chiếu sáng LED (công nghệ chiếu sáng tiết kiệm điện nhất hiện nay) thông qua "Dự án chiếu sáng của thế kỷ 21". Doanh thu từ thị trường thiết bị chiếu sáng sử dụng công nghệ LED ở Nhật Bản dự kiến sẽ tăng 68% trong năm nay.

Bên cạnh đó, người Nhật thường xuyên kiểm tra hệ thống thông gió, hệ thống điều hòa không khí... để các thiết bị này hoạt động hiệu quả nhất.

Làm lệch giờ để giảm đỉnh phụ tải: Các công sở ở Tokyo cho nhân viên đi làm vào ngày nghỉ để tránh tình trạng điện cao điểm và nhân viên cũng được nghỉ trưa dài hơn. Chính quyền thành phố Gifu cũng đã yêu cầu tất cả các nhân viên văn phòng trong thành phố nghỉ làm việc từ 13 giờ đến 16 giờ hàng ngày nhằm giảm lượng điện tiêu thụ trong những ngày hè. Bằng cách này, chính quyền thành phố Gifu hy vọng sẽ cắt giảm được 11% lượng điện năng tiêu thụ trong năm. Nghiệp đoàn ôtô cũng đã thống nhất chuyển sang nghỉ vào thứ năm, thứ sáu, và đi làm vào thứ bảy, chủ nhật, một số công ty đã chuyển dịch sản xuất vào cuối tuần và ban đêm.

Thực hiện tốt luật Giới hạn điện năng tiêu thụ: Để đối phó với khả năng xảy ra tình trạng thiếu điện nghiêm trọng do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng hạt nhân tại nhà máy điện Fukushima 1, Chính phủ Nhật đã quy định: Tất cả các cơ sở tiêu thụ nhiều điện nằm trong khu vực cung cấp điện của Công ty Điện lực Tôkyô (TEPCO) và Công ty Điện lực Tohoku phải cắt giảm 15% lượng điện tiêu thụ trong giờ cao điểm so với lượng điện tiêu thụ cùng kỳ năm ngoái. Quy định này được áp dụng đối với các cơ sở tiêu thụ từ 500 kWh trở lên ở các vùng Kanto và Tohoku, có hiệu lực trong thời gian từ 9 giờ sáng tới 8 giờ tối trong ngày thường và áp dụng từ tháng 7/2011 tới giữa tháng 9/2011. Cơ sở nào vi phạm sẽ bị phạt tiền lên tới 1 triệu Yên. Quy định này sẽ ảnh hưởng tới khoảng 14.800 cơ sở ở khu vực cung cấp dịch vụ của TEPCO và 3.700 cơ sở ở khu vực cung cấp dịch vụ của Công ty Điện lực Tohoku. Trên thực tế, các cơ sở đã nghiêm chỉnh chấp hành các quy định này, tuyệt nhiên không có cơ sở nào vi phạm.

2. Bài học kinh nghiệm có thể vận dụng ở Việt Nam và những thành quả ban đầu

Những cách tiết kiệm năng lượng trên đây của Nhật Bản rất hiệu quả và được triển khai đồng bộ từ Chính phủ, các nghiệp đoàn đến người dân. Thành công này nhờ sự nỗ lực của cả hệ thống trong đó mọi người dân, tổ chức có cùng một ý chí và mục đích. Kinh nghiệm tiết kiệm năng lượng của Nhật Bản là bài học quý báu cho chúng ta, đặc biệt là khi Việt Nam đang trong giai đoạn đầu thực hiện việc tiết kiệm và sử dụng năng lượng hiệu quả.



Ngày nay, chủ trương sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã được Chính phủ xác định là một nhiệm vụ trọng tâm trong suốt thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Điều này đã được thể chế hóa bằng Luật sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được Quốc hội thông qua ngày 17/6/2010. Chính phủ cũng đã ban hành quyết định số 68/2011/QĐ-TTg, ngày 12/12/2011 quy định danh mục phương tiện, thiết bị tiết kiệm năng lượng được trang bị, mua sắm đối với các cơ quan, đơn vị sử dụng ngân sách Nhà nước áp dụng từ ngày 01/01/2013. Cơ quan thụ hưởng ngân sách Nhà nước khi mua các thiết bị chấn lưu điện tử, quạt điện, điều hòa, tủ lạnh, máy thu hình phải lựa chọn sản phẩm đạt cấp tiết kiệm mức 5 sao (mức tiết kiệm điện nhất). Bằng các hành động thiết thực như dán nhãn năng lượng, truyền thông nâng cao nhận thức của người dân về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả…, nước ta đã giảm hệ số đàn hồi giữa tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện và GDP từ 2 lần xuống còn 1,6 lần vào năm 2011.

Để đạt được mục tiêu của Bộ Công Thương đề ra là: Tiết kiệm khoảng 5% - 8% năng lượng cho giai đoạn 2011 – 2015. Tháng 5/2012, Tổng công ty Điện lực miền Trung cũng hưởng ứng chương trình tiết kiệm năng lượng của Chính phủ bằng chương trình thi đua “Gia đình tiết kiệm điện năm 2012”. Để đạt hiệu quả trong các chương trình này, những kinh nghiệm trên đây của Nhật Bản rất quý báu.

Tiết kiệm năng lượng không những mang lại lợi ích cho mỗi gia đình và cộng đồng mà còn giảm gánh nặng thiếu hụt năng lượng cho xã hội, giảm khí thải ra môi trường. Năng lượng là nguồn tài nguyên hữu hạn vì vậy chúng ta hãy chung tay tiết kiệm năng lượng, vì một cuộc sống bền vững.